Wykopalisk przy dawnej ul. Miłej 18 zabytkiem!

Przy dawnej ulicy Miłej 18 prowadzone była prace archeologiczne. Podczas nich odsłonięto mury piwnic, które prawdopodobnie stanowiły część Bunkra Anielewicza. Badacze znaleźli tysiące artefaktów, a wśród nich naczynia, dziecięce buciki oraz fragmenty żydowskich modlitewników.

W ocalałych piwnicach odkryto rozmaite przedmioty związane z życiem codziennym oraz religijnym mieszkańców

Latem 2022 roku, u zbiegu ulic Miłej i Dubois, rozpoczęto badania archeologiczne, będące wspólnym projektem Muzeum Getta Warszawskiego, Christopher Newport University oraz Akademii im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku – filii AFiB Vistula. Odsłonięto wówczas pozostałości schronów znajdujących się w piwnicach należących do dwóch XIX-wiecznych kamienic pod przedwojennymi adresami Muranowska 39 i Muranowska 41, które do dziś są unikalnym świadectwem cywilnego doświadczenia Powstania w Getcie Warszawskim. Po wielkiej akcji
likwidacyjnej latem 1942 r., kiedy Niemcy deportowali z getta warszawskiego do obozu zagłady w Treblince ponad 270 tys. osób, nieliczni Żydzi, którzy pozostali na terenie dzielnicy, przystąpili do tworzenia schronów i kryjówek. Budowali je w piwnicach, na strychach, pod schodami i w pomieszczeniach mieszkalnych. Powstawały też bunkry, głównie pod ziemią. W takich kryjówkach w czasie Powstania w Getcie Warszawskim w kwietniu 1943 r. znalazło się ponad 50 tys. osób. Bunkier w piwnicach kamienic Muranowska 39/Muranowska 41 był jednym
z takich schronów, miejscem cierpienia przebywających w straszliwych warunkach i oczekujących śmierci ostatnich mieszkańców getta warszawskiego. Byli to ludzie, którzy nie mieli możliwości walki z bronią w ręku i których cierpienie i śmierć zostały przez wiele lat zapomniane, przysłonięte oficjalną pamięcią Powstania jako zrywu zbrojnego.

W ocalałych piwnicach odkryto rozmaite przedmioty związane z życiem codziennym oraz religijnym mieszkańców, takie jak tefilin, fragmenty żydowskich modlitewników, naczynia do rytualnego obywania rąk. Wydobyto ponad trzy tysiące artefaktów, obiekty te pozostają od opieką Muzeum i znajdą swoje miejsce na wystawie stałej.

Dziś odkryty schron na Miłej ma podwójne znaczenie

Po pierwsze naukowe jako jedyny odkryty schron, co więcej, z widocznym dostępem do wentylacji, wody i elektryczności, ma wyjątkową wartość dokumentacyjną i znacząco rozszerza dotychczasową wiedzę na temat warunków życia w podziemnych bunkrach.
Po drugie, symboliczną. Schron znajduje się przy istniejącym Trakcie Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów, tworzącym integralną całość z pomnikiem Bohaterów Getta i Kopcem Anielewicza i pozwala na wpisanie w heroiczną historię powstania również bohaterskiego oporu cywilnego, doświadczenia osób, w tym kobiet, dzieci i osób starszych, które nie były częścią zryw zbrojnego, a których pamięć i doświadczenie wojny mogą zostać w ten sposób godnie upamiętnione. To także jedyne miejsce w przestrzeni współczesnej Warszawy, które pozwala rzeczywiście zbliżyć się do nieistniejącego już miasta i przekonać się, że wciąż jego duże fragmenty znajdują się pod stopami mieszkańców.

Jednym z najważniejszych celów prowadzonych tam badań było przywracanie pamięci o żydowskich mieszkańcach Warszawy. Ich historie powracają dzięki znalezionym na miejscu przedmiotom codziennego użytku. Nasze Muzeum regularnie organizuje zwiedzanie wykopalisk podczas spacerów edukacyjnych, które cieszą się ogromnym zainteresowaniem, a nasz zespół pracuje nad trwałym u upamiętnieniem stanowiska przy Miłej, ponieważ sam Kopiec Anielewicza stanowi jeden z najważniejszych punktów dla grup i osób zwiedzających przedwojenną Warszawę z Polski i zagranicy

za; MWKZ

zdj. Wykopaliska przy dawnej ul. Miłej 18 w Warszawie. Fot. PAP/Albert Zawada