94 lata temu odbyła się warszawska premiera pierwszego polskiego filmu dźwiękowego

Warszawska premiera tego pierwszego polskiego dźwiękowca, 29 marca 1930 roku, przyniosła łatwy do przewidzenia efekt: powodzenie u widowni i niechęć krytyki, zarzucającej filmowcom bezceremonialne obejście się z cenionym pierwowzorem. Tak też, z perspektywy czasu, odebrał film w latach osiemdziesiątych Juliusz Lubicz-Lisowski, wykonawca dopisanej roli Antka Tadracha, wiejskiego narzeczonego Hanki: „Obejrzenie filmu Moralność pani Dulskiej po wielu latach nie sprawiło mi satysfakcji. Cóż, film był po prostu słaby, a ja sam okropny. A przecież przed wojną każdy biegł go obejrzeć. Szedł w kinie Pan na nowym Świecie przez cały rok”.

Rys historyczny

Powodzenie u widowni nie było jednak przypadkowe; film nie zawdzięczał go wyłącznie renomie pierwszego polskiego dźwiękowca. Kontrast między uczciwą wsią a zepsutym miastem przedstawiony został nienachalnie, a obraz rodziny Dulskich nie miał w sobie nic z karykatury. Każda z czterech należących do rodziny postaci – obok tytułowej pani Dulskiej jeszcze Mela (kreowana przez Annę Daszyńską, córkę słynnego polityka), Zbyszek (niebanalny w tej roli Tadeusz Wesołowski), a zwłaszcza pan Dulski w kapitalnej kreacji Ludwika Fritsche (niezapomniany jest jego brawurowy taniec na zakończonym skandalem weselu syna) – daleka była od jednoznaczności.

Osobnym walorem filmu pozostają zdjęcia włoskiego operatora Giovanniego Vitrottiego; w pamięć zapada zwłaszcza rozwiązanie sceny konduktu pogrzebowego po śmierci dziecka Hanki, której widz przygląda się przez okno, z punktu widzenia Zbyszka.

W dziesięć dni po premierze Moralności pani Dulskiej wszedł na ekrany całkowicie już udźwiękowiony film Tajemnica lekarza, niby to polski, w polskiej obsadzie (z Kazimierzem Junoszą-Stępowskim, Ludwikiem Solskim i Marią Gorczyńską), w istocie wersja amerykańskiego filmu Doctor’s Secret. Film był fragmentem rozległego przedsięwzięcia amerykańskiej wytwórni Paramount, która – w wyniku sytuacji, jaka wytworzyła się na europejskich rynkach filmowych po udźwiękowieniu kina – zaczęła realizować w studiu Joinville pod Paryżem wybrane filmy amerykańskie w dziesięciu wersjach językowych, w tym po polsku, z polską ekipą. Wyprodukowano tą drogą szybko pięć niby-polskich filmów, wszystkie w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego, wszędzie jednak, tak u nas, jak i w innych krajach europejskich, inicjatywa Paramountu poniosła klapę i więcej do niej nie wracano.

Moralność pani Dulskiej – dramat Gabrieli Zapolskiej wydany w Warszawie w 1907; prapremiera odbyła się w 1906 w Krakowie; akcja toczy się we Lwowie bądź w Krakowie (w zależności od adaptacji)

Pierwsza część cyklu „Moralność pani Dulskiej”, z kontynuacjami Pani Dulska przed sądem i Śmierć Felicjana Dulskiego. Sztuka grana także z podtytułem Tragifarsa kołtuńska.

za; akademiafilmupolskiego.pl

Portal Warszawski