70 lat temu w mokotowskim więzieniu, komuniści zamordowali Jana Kmiołka ps. Wir i Stanisława Kowalczyka ps. Baśka

Jan Kmiołek i Stanisław Kowalczyk służyli w Armii Krajowej, Ruchu Oporu AK, Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość, a także w Narodowym Zjednoczeniu Wojskowym. 70 lat temu w mokotowskim więzieniu, komuniści zamordowali Jana Kmiołka ps. Wir i Stanisława Kowalczyka ps. Baśka. Żołnierzy Niepodległej Polski. Bohaterów północnego Mazowsza. Rok temu zostali upamiętnieni na terenie Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych w PRL przy ul. Rakowieckiej. Właśnie w tym miejscu, ówczesnej katowni bezpieki, 70 lat temu na obu żołnierzach niezłomnych komuniści wykonali wyroki śmierci.

Jan Kmiołek

działał w konspiracji już w okresie niemieckiej okupacji. W latach 1946-1951 dowodził zorganizowanym przez siebie oddziałem podziemia niepodległościowego w rejonie Nasielska, Pułtuska i Wyszkowa.  Po wejściu armii sowieckiej do Polski kontynuował działalność konspiracyjną. Od kwietnia 1946 był łącznikiem między placówkami Rząśnik i Długosiodło w Obwodzie Ostrów Mazowiecka WiN. „Spalony” we wrześniu 1946, dołączył do oddziału partyzanckiego Stanisława Sumińskiego „Visa”. Uczestniczył w akcji na więzienie w Pułtusku 25 XI 1946 (jako celowniczy erkaemu). W okresie tzw. amnestii ogłoszonej przez komunistów ujawnił się 9 IV 1947. Z dniem 1 V 1947, w uzgodnieniu ze swym byłym konspiracyjnym dowódcą Zygmuntem Dąbrowskim „Orką”, „Krymem”, wznowił działalność niepodległościową, organizując poakowski oddział partyzancki. W październiku 1948 przystąpił do NZW. Dowodził tam patrolem Pogotowia Akcji Specjalnej Komendy Powiatu NZW (krypt. „Noc”, „Tatry”), podlegającej por. Kazimierzowi Żebrowskiemu „Bąkowi”, komendantowi połączonych powiatów pozostałych po Okręgu XV Białystok NZW. W lipcu 1949 stracił kontakt z NZW. Dowodził wówczas samodzielną grupą zbrojną. Na terenie pow. Pułtusk, Ostrów Maz., Maków Maz. i Ostrołęka zbudował, liczące ponad pół tysiąca osób, zaplecze organizacyjne. Stał się symbolem oporu przeciw dyktaturze komunistycznej na Mazowszu. Dowodzony przez niego oddział partyzancki wykonał w latach 1947–1951 blisko sto różnego rodzaju wystąpień zbrojnych przeciw komunistycznemu aparatowi policyjnemu, administracyjnemu i gospodarczemu.

W wyniku prowokacji MBP przeprowadzonej w Katowicach Kmiołek wpadł 27 VIII 1951 w ręce „bezpieki”. WSR w Warszawie podczas sesji wyjazdowej w Pułtusku skazał go 28-krotnie na karę śmierci. Został zamordowany 7 VIII 1952 w więzieniu MBP przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Jego brat Franciszek poległ 16 IX 1951 w walce z „bezpieką” w gajówce Jurgi k. Różana.

Stanisław Kowalczyk „Baśka”

Urodzony 6 maja 1925 w Gródku Rządowym. W latach 1946-1947 działa w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość Obwód Ostrów Mazowiecka, Placówka Rząśnik. Ujawnił się 9 kwietnia 1947 roku. Od 1947 roku walczy w Oddziale PAS KP NZW Jana Kmiołka. Obszarem ich działania jest rejon Nasielska, Pułtuska i Wyszkowa. W latach 1947-1948 pozorował współpracę z UB za zgodą dowódcy. Aresztowany 15 września 1951 roku w Łodzi. Skazany 3 kwietnia 1952 roku na sesji wyjazdowej w Pułtusku przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie czterokrotnie na karę śmierci.

Stracony 7 sierpnia 1952 roku w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.

za; IPN

Portal Warszawski