6 grudnia 1917 r. Finlandia, po rosyjskiej okupacji, proklamowała Deklarację Niepodległości

Zwycięstwo Rosjan w wojnie północnej pozwoliło im na powolne zajmowanie terenów Finlandii. W 1721 roku w obręb Rosji weszła Karelia z Wyborgiem, a 22 lata później Kymer Iääni. W 1809 roku car Aleksander I zajął resztę ziem fińskich.

Rys historyczny

Gdy na początku XVIII wieku Szwecja utraciła pozycję wielkiego mocarstwa, presja Rosji na Finlandię wzrosła, a Rosja podbiła Finlandię w wojnie ze Szwecją w latach 1808–1809. W okresie szwedzkim Finlandia była jedynie grupą prowincji, a nie bytem narodowym. Rządzono nią ze Sztokholmu, stolicy prowincji fińskich w tamtym czasie. Ale kiedy Finlandia została przyłączona do Rosji w 1809 r., stała się autonomicznym Wielkim Księstwem. Wielkim Księciem był cesarz rosyjski, którego przedstawicielem w Finlandii był gubernator generalny.

Oświecony rosyjski cesarz Aleksander I, który był Wielkim Księciem Finlandii od 1809 do 1825 r., nadał Finlandii szeroką autonomię, tworząc w ten sposób państwo fińskie. W 1812 r. Helsinki zostały stolicą Finlandii, a uniwersytet, który został założony w Turku w 1640 r., został przeniesiony do Helsinek w 1828 r. Fiński ruch narodowy nabrał rozpędu w okresie rosyjskim. Fiński epos narodowy, Kalevala, stworzony przez Eliasa Lönnrota, został opublikowany w 1835 roku.

Dekret językowy wydany w 1863 r. przez Aleksandra II zapoczątkował proces, w wyniku którego fiński stał się oficjalnym językiem administracyjnym. Chociaż tylko jedna siódma populacji Finlandii mówiła po szwedzku jako swoim pierwszym języku, szwedzki zachował dominującą pozycję aż do początku XX wieku.

Fiński Sejm został zwołany w 1863 r. po przerwie trwającej ponad pół wieku. Od tego czasu Sejm spotykał się regularnie, a w Finlandii rozpoczęła się aktywna praca ustawodawcza. Ustawa o poborze z 1878 r. dała Finlandii własną armię.

Likwidacja „fińskiego separatyzmu”, polityka znana również jako rusyfikacja, rozpoczęła się w „pierwszej erze ucisku” (1899–1905) i trwała w drugiej erze (1909–1917). Rewolucja w Rosji w 1905 r. dała Finlandii krótki okres wytchnienia, podczas gdy nowy organ ustawodawczy, który zastąpił stare stany, został utworzony w 1906 r. W tamtym czasie była to najbardziej radykalna reforma parlamentarna w Europie, ponieważ Finlandia jednym susem przeszła z czterostanowego parlamentu do jednoizbowego parlamentu i powszechnego prawa wyborczego. Fińskie kobiety były pierwszymi w Europie, które uzyskały prawo głosu w wyborach parlamentarnych.

6 grudnia 1917 r. parlament zatwierdził deklarację niepodległości przygotowaną przez Senat pod przewodnictwem P.E. Svinhufvuda (1861–1944).

W tym samym czasie rozłam między partiami lewicy i prawicy stał się nie do pogodzenia. Pod koniec stycznia 1918 r. partie lewicowe przeprowadziły zamach stanu, a rząd został zmuszony do ucieczki z Helsinek. Następująca po tym wojna domowa zakończyła się w maju zwycięstwem wojsk rządowych pod dowództwem generała Gustafa Mannerheima (1867–1951). Finlandia stała się republiką latem 1919 r., a KJ Ståhlberg (1865–1952) został wybrany pierwszym prezydentem.

Niepodległa republika rozwijała się dynamicznie w latach 20. XX wieku. Rany odniesione w wojnie domowej zostały złagodzone dzięki środkom pojednawczym, takim jak włączenie socjaldemokratów do rządu; w latach 1926–1927 utworzyli oni samodzielnie rząd mniejszościowy.

Chociaż Finlandia początkowo prowadziła politykę zagraniczną opartą na współpracy z Estonią, Łotwą, Litwą i Polską, Liga Narodów była już kamieniem węgielnym fińskiej polityki bezpieczeństwa w latach 20. XX wieku. Kiedy w latach 30. XX wieku stała się oczywista niezdolność Ligi Narodów do ochrony pokoju na świecie, parlament zatwierdził orientację skandynawską w 1935 roku.

Republika

Kraj po ogłoszeniu niepodległości uznał za obowiązującą konstytucję króla szwedzkiego i wielkiego księcia Finlandii Gustawa III z roku 1772 jako ostatnią legalną ustawę zasadniczą kraju przed zaborem przez Rosję. Formalnie Finlandia była zatem nadal monarchią (co potwierdził parlament 15 maja 1918 roku). 27 maja 1918 roku powołano regentem szlachcica Pehra Svinhufvuda (późniejszy prezydent kraju). Przewodniczył on dość silnej partii monarchistycznej i proniemieckiej zarazem, która przeforsowała ogłoszenie kraju królestwem i wybór na króla (na podstawie 38 paragrafu Aktu o formie rządu z 1772 roku) z datą 9 października 1918 szwagra cesarza Wilhelma II, księcia Fryderyka Karola Ludwika Konstantyna landgrafa von Hessen-Kassel (1868-1940), pochodzącego z suwerennego rodu landgrafów i elektorów Hesji-Kassel, zdetronizowanego przez Bismarcka w roku 1866.

Fryderyk Karol Heski przyjął wybór i został ogłoszony dziedzicznym królem jako Väinö I.  Początkowo, w akcie wyboru na króla, zwano go Kaarle I (Karol I), ale wkrótce zmieniono imię na inne, rodowite fińskie. Miał nosić tytuł król Finlandii i Karelii, książę Alandii, wielki książę Laponii, pan Północy. Na następcę tronu przewidziany był młodszy syn Wolfgang Moritz (1896-1989, w czasie II wojny światowej stacjonujący w Laponii jako niemiecki oficer, otrzymał w 1943 fiński Order Krzyża Wolności III kl.). W roli regenta urzędował w tym czasie Pehr Evind Svinhufvud. Przygotowywano się do koronacji i sporządzono do dziś istniejącą koronę królewską, która znajduje się obecnie w muzeum w Kemi w północnej Finlandii.

Zanim Fryderyk zdążył dotrzeć do Finlandii, nastąpiła klęska państw centralnych i abdykacja Wilhelma II i wszystkich monarchów niemieckich. W takiej sytuacji Väinö I zrzekł się tronu 14 grudnia 1918 roku. Svinhufvud ustąpił już 12 grudnia, funkcję regenta przejął generał Gustaw Mannerheim, umiarkowany monarchista. Frakcje monarchistyczne nie mogły się jednak pogodzić co do osoby nowego kandydata do tronu. W roku 1919 przegrały wybory i Finlandia została ogłoszona republiką. Nowy Akt o formie rządu (nowa republikańska konstytucja) został przyjęty przez Eduskuntę 21 czerwca 1919 roku.

za; finland-fi.translate.goog, Listy Literackie

Widok Helsinek z końca XIX wieku, autorstwa Oscara Kleineha (1846–1919).