[KOMENTARZ] MKiDN zadba o godne upamiętnienie Reduty Ordona, ale konkretów brak!

Reduta nr 54 to miejsce bitwy stoczonej podczas powstania listopadowego 6 września 1831 r., uwiecznionej przez Adama Mickiewicza w słynnym utworze „Reduta Ordona”, które jest ważnym elementem świadomości narodowej wszystkich Polaków. Portal Warszawski organizował na terenie Reduty spacery historyczne. MKiDN poinformowało że zadba o godne upamiętnienie Reduty. Niestety, konkretów brak. Czy to jest zależne od decyzji developera, który chce tam zbudować osiedle?

Początki

W 2010 r. rozpoczęto badania mające na celu udokumentowanie lokalizacji tej fortyfikacji. Prace archeologiczne przeprowadzone w latach 2011-2013 potwierdziły, że Reduta znajdowała się między ulicą Na Bateryjce a Alejami Jerozolimskimi w warszawskiej dzielnicy Ochota. W trakcie badań ujawniono również szczątki poległych. Efektem odkrycia pozostałości Reduty był wpis tego obszaru do rejestru zabytków, co było odpowiedzią na postulaty licznych środowisk społecznych, chcących zachować teren o wybitnych walorach historycznych. Wszystko to jest zasługą społeczników, którzy od lat walczą o upamiętnienie tego miejsca.

Prowadzone przez ostatnie lata rozmowy dotyczące zorganizowania na tym historycznym terenie miejsca pamięci dobiegają końca. Na bazie uzgodnień Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Wojewodą Mazowieckim oraz Prezydentem m. st. Warszawy ustalono, że w miejscu tym powstanie cmentarz wojenny dla poległych w bitwie oraz izba pamięci, która będzie pełnić funkcję poznawczą i edukacyjną.

W Warszawie mamy co najmniej dwa symbole, które zna każde dziecko w wieku szkolnym, mianowicie Powstanie Warszawskie oraz opiewana przez Adama Mickiewicza obrona Reduty Ordona. O ile to pierwsze wydarzenie doczekało się, z inicjatywy ś.p. prezydenta Lecha Kaczyńskiego, swojego muzeum, o tyle upamiętnienie Reduty Ordona przez lata pozostawało jedynie aktem znanym wąskiej grupie pasjonatów.

Sytuacja zaczęła się zmieniać pod naciskiem działań wielu społeczników, wśród nich ś.p. Włodzimierza Paczesnego, działacza Solidarności, który jako jeden z pierwszych domagał się właściwego upamiętnienia tego miejsca, co do precyzyjnej lokalizacji którego nie było pełnej zgody nawet w środowisku historyków. Szczegóły lokalizacji Dzieła 54, bo tak prawidłowo nazywa się te konkretne fortyfikacje ziemne, które znamy pod nazwą Reduty Ordona, zostały ustalone dzięki pracy m.in. pana Stefana Fuglewicza z Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji oraz dzięki badaniom archeologicznym prowadzonym przez Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie. W tej chwili udało się zlokalizować czoło Reduty wraz z linią wilczych dołów, doprecyzowania wymagają szczegóły, do czego niezbędne jest dokończenie badań archeologicznych.

Aktualnie niezabudowana dotąd część terenu dawnej Reduty Ordona, mimo starań społeczników, jest mocno zaniedbana, a stan jej zagospodarowania nijak ma się do skali symboliki, którą sobą reprezentuje. Coroczne obchody rocznicowe bitwy odbywają się w miejscu niewidocznym, znanym jedynie garstce najbardziej zaangażowanych osób – czytamy na stronach Informatora Ochoty i Włoch.

Spotkanie

„Reduta Ordona to symbol poezji romantycznej i ważny element polskiej tożsamości. W miejscu tym powstanie godna inwestycja upamiętniająca tych, którzy tutaj trwali i zginęli” – zapowiedział wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Profesor Piotr Gliński podczas spotkania z przedstawicielami władz m. st. Warszawy, wojewody i samorządu województwa mazowieckiego na terenie Reduty Ordona. Spotkanie dotyczyło uzgodnienia działań związanych z upamiętnieniem historycznego miejsca z okresu powstania listopadowego. Miasto przekaże trzy działki będące własnością Skarbu Państwa jednej z instytucji prowadzonych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 

Wicepremier podkreślił, że na terenie historycznego miejsca z okresu powstania listopadowego – oprócz kwatery wojennej, gdzie zostaną pochowane odnalezione szczątki obrońców Reduty – powstanie izba pamięci umożliwiająca realizację projektów edukacyjnych.

Komentarz

Na terenie zajmowanym przez Redutę Ordona występuje kilku właścicieli, a największym pod względem posiadanego terenu spośród nich jest spółka Tremon. Spółka ta od 2020 roku przeprowadziła szereg spotkań z organizacjami i fundacjami, które za cel stawiają sobie godne upamiętnienie Reduty Ordona – Dzieła 54. W rezultacie tych rozmów spółka Tremon podpisała w lutym 2021 roku porozumienie z częścią organizacji społecznych, w którym to porozumieniu inwestor zobowiązał się między innymi do sfinansowania budowy muzeum, ścieżki edukacyjnej, tarasu / punktu widokowego wraz z konieczną infrastrukturą, w tym parkingami dla autobusów z wycieczkami szkolnymi, a następnie przekazania inwestycji wskazanej przez władze państwowe lub samorządowe instytucji kultury celem prowadzenia tam muzeum.

Widok na muzeum i ścieżkę edukacyjną w kierunku Alej Jerozolimskich, w tle obelisk

Inwestor podkreśla, że jest świadomy historycznego i symbolicznego charakteru miejsca, którego jest właścicielem niezależnie od faktu, że miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wskazuje, że należący do spółki teren przeznaczony jest dla usług i zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, ale co warto podkreślić również dla usług kultury. Budowa budynku mieszkaniowego nie wyklucza tym samym w żadnym razie przeznaczenia części kubatury na muzeum, które funkcjonalnie i przestrzennie byłoby ogólnodostępne i niezależne od funkcji mieszkaniowych. Dlatego też przy wyborze zespołu projektowego kierował się doświadczeniem architektów przy realizacji inwestycji o podobnych, historycznych uwarunkowaniach. Powołany zespół projektowy przygotował w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy koncepcję upamiętnienia Reduty Ordona zgodną z wymaganiami obowiązującego dla tego obszaru miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Prace projektowe były realizowane na bazie konsultacji nie tylko ze stroną społeczną, ale i również specjalistami w zakresie ochrony zabytków oraz historykami. W opracowanej koncepcji można się doszukać inspiracji Mauzoleum Bitwy pod Ostrołęką. I tak zaproponowany przez Tremon budynek muzeum składa się z części muzealnej dostępnej z utworzonej ścieżki edukacyjnej przebiegającej od obecnego symbolicznego pomnika Reduty Ordona przy ulicy Na Bateryjce w kierunki Alej Jerozolimskich. Zwieńczeniem ścieżki edukacyjnej od strony Alej Jerozolimskich jest obelisk, który utworzy element dominujący. Taras widokowy z dedykowaną dla zwiedzających windą jest usytuowany w projekcie w bezpośrednim sąsiedztwie obelisku. Opisana powyżej koncepcja została zaprezentowana władzom m.st. Warszawy jak i zarządowi Dzielnicy Ochota. – czytamy dalej  w Informatorze.

Według oceny społeczników, Ministerstwo i inni rządzący, w tym Warszawa, przyjęli opcję minimum. Nie wiadomo jak ma to wszystko wyglądać bo nie pokazano planu. Można zapytać gdzie jest plan tej doskonałej przyszłości dla Reduty. Niektórzy ostatnio piszą, że TREMON (developer, który ma zbudować na tym terenie osiedle) ma projekt – i to jest jakiś azymut, ale czysto hipotetyczny.

Trzy miejskie działki biegną środkiem Reduty. Tremon chciał je od miasta pozyskać od i sfinansować upamiętnienie. Teraz inicjatywę przejął Rząd. Można się jedynie domyślać, że zostanie zagospodarowany wąski pas po środku osiedla, a reszta raczej pójdzie pod zabudowę.

Zasadne zatem jest pytanie, jak będzie wyglądać owo upamiętnienie? Czy na ten cel Ministerstwo z miastem poświęci jedynie wąski pas ziemi na Redutę pomiędzy osiedlem jak było w planach, czy zdecyduje się na poważniejsze upamiętnienie tego ważnego miejsca dla Warszawy?

za; MKiDN, Informator Ochoty i Włoch

Portal Warszawski