Cmentarz Świętokrzyski (zwany też Cmentarzem na Koszykach) – nieistniejący cmentarz, który znajdował się na terenie współczesnego Śródmieścia Południowego (wówczas poza granicami Warszawy), w rejonie współczesnych ulic Nowogrodzkiej, Świętej Barbary, Wspólnej i Emilii Plater.
Inicjatywa założenia cmentarza parafii świętokrzyskiej przy Krakowskim Przedmieściu (od niej wzięła się nazwa nekropolii) podjęta została przez księży misjonarzy już w 1745 roku, jednak ostatecznie założono go w 1781 roku na terenie tzw. „folwarku świętokrzyskiego” na Koszykach, daleko od miasta, w polu. Jego lokalizacja związana była z próbą przekonania ludności do chowania zmarłych poza granicami miasta, dzięki czemu podnieść się miała higiena miasta i mieszkańców oraz zmniejszyć się liczba chorób.
Prace organizacyjne posuwały się powoli, początkowo zajmował półtora hektara, a na jego terenie w 1783 roku powstała kaplica św. Barbary. Cmentarz miał kształt zbliżony do kwadratu, którego południową ścianę i połowę wschodniej tworzyły katakumby, wytyczono także kwatery po 800 grobów oraz wybudowano ogrodzenie. Dodatkowo wokół cmentarza Komisja Brukowa wytyczyła specjalną strefę o szerokości 69,12 metra, na której wzbroniono stawiania jakichkolwiek budynków. Uroczystego poświęcenia nekropolii dokonał 9 sierpnia 1783 roku biskup Antoni Onufry Okęcki.
Chowano tutaj głównie pensjonariuszy miejskich domów opieki oraz nielicznych mieszkańców miasta – pozostali nadal obawiali się pochówku, przyzwyczajeni do grzebania ludzi na cmentarzach przykościelnych. Według legendy dopiero przykład biskupa smoleńskiego Gabriela Wodzińskiego, który w testamencie zażyczył sobie pochowanie go na tym cmentarzu, przełamał niechęć warszawiaków do tej nekropolii. Miało to miejsce w 1788 roku. Kolejnym impulsem był wydany przez pruskich zaborców zakaz grzebania zmarłych na cmentarzach w granicach miasta.
W 1818 roku, po likwidacji Cmentarza Ujazdowskiego przy kościele św. Anny w Ujazdowie, przeniesiono tutaj część prochów i pomników. Chowano tutaj poległych podczas insurekcji kościuszkowskiej, wśród pochowanych znajdowali się także Elżbieta Grabowska, Adam Poniński, Józef Bielawski, Józef Lipiński, Józef Zabiełło, Wawrzyniec Surowiecki, Wojciech Jaszczołd oraz Hilary Szpilowski.
Cmentarz szybko się zapełnił, w latach 20. XIX wieku spoczywało na nim 100 do 130 tysięcy osób, dodatkowym jego problemem były wody gruntowe częściowo podmywające nagrobki, gdyż okoliczny teren był historycznie mocno bagnisty. Po powstaniu listopadowym cmentarz został zamknięty, najpierw po raz pierwszy 29 lipca 1831 roku, a potem ostatecznie 17 marca 1836 roku. Nie dokonywano na nim pochówków, a zachowane nagrobki zaczęły popadać w ruinę. W 1851 katakumby częściowo zawaliły się, co przyspieszyło decyzję o likwidacji nekropolii – dokonano tego w 1860 roku, prochy częściowo przeniesiono na Cmentarz Powązkowski, a teren uporządkowano w 1865 roku.
Później na terenie dawnego cmentarza powstał kościół św. Piotra i Pawła, z dawnej nekropolii zachowała się jedynie kaplica św. Barbary oraz nieliczne płyty nagrobne wmurowane w jej ścianę od strony ul. Wspólnej.”
za; wiki, na zdjęciu kaplica św. Barbary, pozostałość cmentarza Świętokrzyskiego
Portal Warszawski
Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego – tak nazywa się już od 60 lat zarówno sam tekst o treści religijno-moralnych przyrzeczeń, jak i samo wydarzenie, które odbyło się na Jasnej Górze, w…
Zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN zakończył trzeci etap badań na terenie jednostki wojskowej JW. 4226 w Rembertowie. W latach 1944-45 znajdował się tam obóz dla jeńców wojennych NKWD, a…
Cała historia Kawiarni Czytelnik mogłaby tak naprawdę nigdy nie powstać, gdyby nie założycielka tego miejsca – Maria Iwaszkiewicz. Pisarka, felietonistka, dziennikarka, redaktorka Wydawnictwa „Czytelnik” i córka Jarosława Iwaszkiewicza. Sama mówiła,…
