[NASZ TEMAT] Ośrodki Pomocy Społecznej w Warszawie – setki milionów bez kontroli czy quasi mafijny układ?

Trzy tygodnie temu zapowiedzieliśmy, że ruszamy jeden z najbardziej smrodliwych, być może najbardziej smrodliwych tematów. Chodzi o OPS -y czyli Ośrodki Pomocy Społecznej w Warszawie. Według definicji podanej na stronie urzędu miasta pomoc społeczna polega na wsparciu osób i rodzin w trudnych sytuacjach życiowych. Zakres działań pomocy społecznej może być bardzo duży, od doraźnej pomocy np. finansowej, prawnej, po zapewnienie egzystencji osobom, które nie są w stanie zapewnić jej sobie sami, np. w formie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, poprzez przygotowania dokumentów do skierowania do domu pomocy społecznej osobom starszym, bezdomnym, przewlekle chorym, niesprawnym intelektualnie czy fizycznie. Przedmiotem całej serii artykułów, które będą dotyczyć tego problemu, są specyficzne „korzenie” realizacji świadczeń społecznych w Warszawie w kontekście interesujących założeń osobowych warunkujących podłoże takiego a nie innego doboru firmy realizatora na przestrzeni okresu od Okrągłego Stołu. Jednym słowem sprawa tyczy się usadowienia starych służb, byłych milicjantów, być może ubeków w branży wymagającej wybitnie wrażliwego podejścia do człowieka, bardzo często starego, samotnego i schorowanego. Dziś jedynie ledwo dotykamy tematu aby zobrazować zbudowaną quasi mafijną sieć powiązań, która żeruje na najsłabszych.

Rys historyczny

Do 1923 roku nie było uregulowań prawnych dotyczących pomocy społecznej, czy jak nazywano ten obszar w tamtym czasie opieki społecznej. Do 1918 roku na terenach zamieszkałych przez ludność polską funkcje zabezpieczenia społecznego sprawo- wał głównie Kościół rzymsko-katolicki oraz organizacje dobroczynne. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Polska stała się „spadkobiercą” trzech systemów opieki społecznej (pruskiego, austro-węgierskiego i rosyjskiego). Władze polskie stanęły więc przed wyzwaniem ujednolicenia systemu opieki społecznej. Już 27 stycznia 1919 roku Marszałek Józef Piłsudski, Naczelnik Państwa, podpisał dekret o organizacji państwowych urzędów pośrednictwa pracy i opieki nad wychodźcami. Urzędy miały podlegać ówczesnemu Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej. W tym samym czasie Piłsudski podpisał też dekret „O urządzeniu i działalności Państwowej Inspekcji Pracy”.

W 1923 roku pomoc społeczna, rozumiana jako opieka społeczna, została ujęta w ramy prawne na mocy ustawy z dnia 16 kwietnia 1923 roku o opiece społecznej, która nadała jej formę państwowo-samorządowo-charytatywną3. Ustawa ta stanowiła do 1990 roku główny akt prawny regulujący funkcjonowanie systemu pomocy społecznej w Polsce. Uchwalona ustawa 5 lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości rozgraniczała odpowiedzialność związaną z głównymi obowiązkami opiekuńczymi pomiędzy gminy, powiaty, województwa i państwo. Jednak wykonanie tych zadań w zdecydowanej mierze spoczywało na samorządach, które w myśl ustawy zobligowane były do współpracy z organizacjami społecznymi, fundacjami i zgromadzeniami zakonnymi, którym miały przekazywać część zadań do realizacji. Ustawa o opiece społecznej obowiązywała w okresie międzywojennym, a usługi socjalne realizowane były w ramach różnych instytucji, wspieranych przez państwo.

W 1950 roku z pobudek doktrynalnych zaniechano, a wręcz zatrzymano rozwój polityki społecznej przez całą dekadę lat 50. Od 1960 roku pomoc społeczna została przyporządkowana Ministerstwu Zdrowia i Opieki Społecznej.

Po zmianie ustrojowej w 1989 roku konieczne stało się dostosowanie regulacji prawnych do gospodarki rynkowej i związanych z tym nowych wyzwań społecznych oraz zapotrzebowania na inne, niż do tej pory, usługi społeczne. Wprowadzenie systemu demokratycznego, wolność słowa, a także rozpoczęcie procesu prywatyzacyjnego spowodowało, że 29 listopada 1990 roku uchwalono nową ustawę o pomocy społecznej, która kilka razy nowelizowana, obowiązywała aż do 2004 roku. Ustawa definiowała pomoc społeczną w następujący sposób: „Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwianie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem”. Ustawa z 1990 roku skonstruowana została na fundamencie ustawy o opiece społecznej z 1923 roku. Nowa ustawa określała wykonywanie zadań pomocy społecznej przez organy administracji rządowej i samorządowej, które powinny współpracować w tym zakresie z organizacjami pozarządowymi, kościołami, organizacjami wyznaniowymi, stowarzyszeniami, pracodawcami, osobami prawnymi i fizycznymi.

Obecnie obowiązującym aktem prawnym, regulującym działania z zakresu pomocy społecznej, jest ustawa z 2004 r. z późniejszymi zmianami

Rys historyczny na podstawie pracy pod tytułem SYSTEM POMOCY SPOŁECZNEJ W POLSCE W ŚWIETLE NOWYCH KONCEPCJI ZARZĄDZANIA PUBLICZNEGO, mgr Leszek Zelek.

Portal Warszawski. O krok do przodu