Dwie najpotężniejsze siły piekielne tego świata, które w konsekwencji dały bolszewicką Rosję i hitlerowskie Niemcy, niestety ale były, są i będą naszym Przekleństwem. To naprawdę cud, że my jeszcze egzystujemy, bo II wojna światowa stała się dla nich jedynym i tak naprawdę pierwszym i raczej na sto procent ostatnim i dogodnym momentem, żeby nas na wieki unicestwić. I nie łudźmy się. W tej materii nigdy się nic nie zmieni. I dlatego Niemcy i Rosjanie jako jedyne narody na świecie nie mają prawa wypowiadać się w kwestiach społecznych. Stalin zdecydowanie poszedł dalej, bo mordował swój naród. Mordował i nas. A w szale mordów był i Hitler, który też wiedział, że trzeba mordować. 23 marca 1941 roku w niemieckim obozie koncentracyjnym  Auschwitz zamordowany przez Niemców został Tadeusz Tański, polski inżynier, mechanik, wynalazca, konstruktor silników lotniczych i samochodowych, autor pierwszego polskiego samochodu pancernego Forda FT-B oraz cywilnych aut CWS T-1 i CWS T-4

Pionier polskiego lotnictwa

Tadeusz Tański był wielowymiarowym Geniuszem. Był konstruktorem największego silnika lotniczego początku XX w. Tański urodził się 11 marca w 1892 roku w ,Janowie Podlaskim. Był synem Czesława Aleksego i Marii z Jakubowskich.

W 1909 ukończył Warszawską Szkołę Handlową, a wkrótce potem wyjechał do Francji, gdzie przebywał do 1919. Studia ukończył w paryskiej École Superieure d’Electricité (1913), która miała wówczas katedrę automobilowo-lotniczą. Po studiach pozostał na uczelni jako asystent prof. L. Lacoina. W następnych latach zdobywał doświadczenie inżynierskie w różnych firmach, w tym także wytwórni samochodów Renault. W 1915–16 opracował konstrukcję największego wówczas silnika lotniczego o mocy 382 kW (520 KM). Był to 12-cylindrowy silnik w układzie H, przeznaczony dla wodnopłatowców. Kolejną konstrukcją z tego okresu była specjalna sprężarka przeznaczona do oprysków w winnicach. W 1917 opracował mały silnik dwusuwowy do napędu prądnicy zasilającej radiostację pokładową samolotu. W 1918 skonstruował czterocylindrowy silnik (o nazwie Wir) w układzie gwiazdowym, przeznaczony do napędu lekkich samolotów.

W 1919 wrócił do kraju. Pierwszym miejscem jego pracy był Główny Urząd Zaopatrzenia Armii, a wkrótce potem Sekcja Samochodowa Ministerstwa Spraw Wojskowych. Na początku 1920 opracował (poza godzinami pracy) konstrukcję lekkiego samochodu pancernego. Oznaczono go symbolem FT-B, a jego podstawą było podwozie z silnikiem popularnego samochodu ford T. Prototyp powstał w ciągu dwóch tygodni, a pierwszą serię 8 sztuk wykonano w VII 1920 i zaraz wysłano na front, jako I Lekką Kolumnę Samochodów Pancernych. Pojazdy te okazały się bardzo przydatne w walkach, a ich konstruktor zdobył uznanie.

Po wojnie T. rozpoczął pracę w charakterze konstruktora w Stow. Mechaników Polskich z Ameryki, działającym w Pruszkowie pod Warszawą. Pracował nad projektem ciągnika rolniczego i samochodu ciężarowego. W 1922 przeniósł się do Centralnych Warsztatów Samochodowych Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. Tam wkrótce rozpoczął pracę nad samochodem osobowym noszącym oznaczenie T1. Był to duży luksusowy pojazd zbudowany od podstaw wg klasycznej koncepcji, a jego prototyp wykonano w 1925. Współpracownikami T. w tym przedsięwzięciu byli inżynierowie: R. Gabeau, W. Mrajski i S. Panczakiewicz.

Strukturę nośną pojazdu stanowiła solidna rama podłużnicowa, a rozstaw osi wynosił 3420 mm. Czterocylindrowy silnik o pojemności skokowej 3,0 dm3 rozwijał moc maksymalną 45 kW (62 KM). Silnik miał górnozaworowy układ rozrządu i był chłodzony wodą. Kadłub silnika był odlewany ze stopu lekkiego. Napęd na koła tylne był przenoszony poprzez jednotarczowe sprzęgło cierne i czterobiegową skrzynię przekładniową. Opracowano kilka wersji nadwozia. Podstawowy model samochodu T-1 miał sześcioosobowe nadwozie otwarte typu torpedo, drugim oferowanym nadwoziem była czterodrzwiowa limuzyna. Były to nadwozia o mieszanej konstrukcji drewniano-metalowej. Opracowano także dwudrzwiowe nadwozia zamknięte typu sedan i faux-cabriolet oraz sanitarkę dla potrzeb wojska i dostawczego pikapa. Niezwykłą i niespotykaną do dziś cechą tego pojazdu było to, że cały samochód można było rozkręcić, a następnie ponownie złożyć za pomocą jednego klucza szczękowego. Wszystkie śruby i nakrętki miały jednakowy gwint M10. Dotyczyło to również silnika, a jedynym wyjątkiem były świece zapłonowe. Było to bardzo ważne, gdyż wówczas brakowało w Polsce zarówno narzędzi, jak i dobrze wyposażonych warsztatów. Niewielka ilościowo produkcja została podjęta w 1928. Warsztaty CWS przekształcono w Państwową Wytwórnię Samochodów i do 1931 wyprodukowano ok. 800 samochodów CWS T-1 w różnych wersjach.

Tański opracował także konstrukcję następnych samochodów osobowych noszących oznaczenia T8 i T2. Luksusowy samochód T8 był napędzany ośmiocylindrowym silnikiem rzędowym o pojemności 3,0 dm3. Model T2 był samochodem typu popularnego i otrzymał czterocylindrowy silnik będący połową jednostki napędowej T8. Oba te pojazdy powstały tylko w postaci prototypów. Kryzys ekonomiczny był główną przyczyną zaprzestania produkcji i dalszego rozwijania konstrukcji samochodów osobowych. W późniejszym okresie umowa licencyjna z włoskim Fiatem uniemożliwiała rozwój własnych konstrukcji samochodów. Istotną pozycję w dorobku konstrukcyjnym T. stanowiły silniki spalinowe o różnym przeznaczeniu. Wśród nich można wyliczyć silniki lotnicze, do pojazdów wojskowych oraz silniki przemysłowe. Jedną z nielicznych konstrukcji wdrożonych do produkcji w CWS był dwucylindrowy silnik (oznaczenie O2P) do napędu prądnicy zasilającej radiostacje polowe.

W 1939 T. został ewakuowany wraz z załogą PZInż. na wschód, ale po kilku miesiącach wrócił do Warszawy i szukał kontaktów z osobami działającymi w konspiracji. W VII 1940 został aresztowany we własnym mieszkaniu przez gestapo, a w I 1941 przewieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (był tam więźniem nr 9755), gdzie został zamordowany.

Tadeusz Tański był niezwykle uzdolnionym i wszechstronnym konstruktorem, mającym dziesiątki pomysłów, ale także nietypowy charakter i sposób bycia. W swoich pracach konstrukcyjnych kierował się własną zasadą: Jeżeli maszyna jest ładna i estetyczna, to będzie też dobra w pracy. Jego trudny charakter był źródłem wielu kłopotów (także finansowych) w życiu rodzinnym i zawodowym. Był żonaty, miał dwie córki, ale mieszkał samotnie w niewielkim mieszkaniu. Poza technicznymi, miał także zainteresowania humanistyczne. Był znawcą malarstwa, sam także malował, pisał wiersze i opowiadania. Tuż przed wybuchem II wojny światowej rozpoczął pracę nad książką, którą określał jako „groch z kapustą”.

Był odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi i Medalem 10-lecia Odzyskania Niepodległości.

Ostatnie lata swojego życia Czesław Tański spędził w domu we wsi Olszanka koło Puszczy Mariańskiej. Zmarł 24 lutego 1942 r. w wieku 81 lat.

Studia podejmuje w paryskiej Szkole Elektrycznej. Wkrótce po ukończeniu nauki znajduje pracę przy konstrukcji silników lotniczych, w dużej mierze dla francuskiego i brytyjskiego wojska. Konstruuje między innymi największy na świecie dwunastocylindrowy silnik przeznaczony dla wodnopłatów, czyli hydroplanów. Projektuje ponadto silnik gwiazdowy do napędu samolotów lżejszych.

Po zakończeniu I wojny światowej wraca do Polski, by znaleźć zatrudnienie w Sekcji Samochodowej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Projektuje pierwsze polskie wojskowe samochody pancerne. Projekty szybko otrzymują akceptację, pierwsze egzemplarze pojawiają się na froncie już w roku 1920.

Tański utrzymuje się głównie z konkursów wynalazczych, na potrzeby których konstruuje m.in. silniki wyróżniające się wytrzymałością i prostotą budowy. W artykule Tomasza Turejki czytamy: „Do konkursu stanęło wiele renomowanych firm motoryzacyjnych z całego świata, w tym prestiżowa brytyjska marka Douglas. Tański zaprojektował silnik w ekspresowym tempie, w swoim stylu, z jednym rodzajem śrubek i nakrętek. Ukończył go na 24 godziny przed upływem terminu zgłoszenia. Wygrać miała konstrukcja, która od momentu włączenia będzie pracowała najdłużej. Silnik Douglasa stanął po 400 godzinach. Ostatnim silnikiem, który jeszcze terkotał był silnik Tańskiego. Zgasł po upływie 1000 godzin, po tym jak został wyłączony przez zniecierpliwioną komisję konkursową.”

Na zakończenie

Istotną pozycję w dorobku konstrukcyjnym T. stanowiły silniki spalinowe o różnym przeznaczeniu. Wśród nich można wyliczyć silniki lotnicze, do pojazdów wojskowych oraz silniki przemysłowe. Jedną z nielicznych konstrukcji wdrożonych do produkcji w CWS był dwucylindrowy silnik (oznaczenie O2P) do napędu prądnicy zasilającej radiostacje polowe.

W 1939 T. został ewakuowany wraz z załogą PZInż. na wschód, ale po kilku miesiącach wrócił do Warszawy i szukał kontaktów z osobami działającymi w konspiracji. W VII 1940 został aresztowany we własnym mieszkaniu przez gestapo, a w I 1941 przewieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (był tam więźniem nr 9755), gdzie został zamordowany.

ZDJ. Wikipedia

Tadeusz Tański przy skonstruowanym przez siebie samochodzie Ford FT-B, 1927, Przegląd Samochodowy i Motocyklowy. 1928, nr 11, aut. nieznany, domena publiczna

🔷 WSPIERAJ Portal Warszawski, który z zasady kocha wszystko co polskie. Tym samym wspierasz dobre źródło  wiedzy i autentycznie niezależne medium, które naprawdę służy warszawiakom i Warszawie. Możesz nam się odwdzięczyć i i postawić nam kawę: https://buycoffee.to/portalwarszawski

Lub skorzystać bezpośrednio z konta o numerze: 61102049000000890231388541

ZA; Polska Światu. Giganci  Nauki

Portal Warszawski. O krok do  przodu