133 lata temu rozpoczął działalność szpital psychiatryczny w Tworkach

Szpital został otwarty w roku 21 listopada 1891, dzięki wieloletnim staraniom grupy polskich psychiatrów i społeczników. Inicjatorem jego budowy i twórcą koncepcji był profesor Adolf Rothe. Ideę budowy wsparł profesor Jan Baliński.

Rys historyczny

Teren pod jego budowę zakupiła w 1882 Rada Dobroczynności i Użyteczności Publicznej (pod którą podlegał Komitet Budowy Szpitala Psychiatrycznego) od ziemianina Franciszka Kryńskiego. Było to 58 ha folwarku Tworki. Pierwsze budynki zostały wzniesione w latach 1888-1891. Powstały wówczas pawilony dla pacjentów i zaplecze administracyjno-gospodarcze. 21 listopada 1891 roku miało miejsce uroczyste otwarcie szpitala. Był to pierwszy polski szpital zbudowany w układzie pawilonowym, oświetlony elektrycznie lampami żarowymi i łukowymi, posiadający własną infrastrukturę. Pierwszym dyrektorem szpitala został Władimir Chardin, po nim stanowisko to zajmował Iwan Sabasznikow. Pierwszym polskim dyrektorem szpitala był Witold Łuniewski.

Placówka zajmuje obszar 54 hektarów w Pruszkowie oraz 14 hektarów w Komorowie. Zabudowa szpitala (część tworkowska) i park (część tworkowska i komorowska) są chronione jako zabytki. Cały teren szpitala zajmuje około 68 hektarów, z czego około jedna trzecia jest zalesiona. Zwarty drzewostan (dęby, buki, lipy, modrzewie, brzozy, leszczyna i osika) jest ostoją wielu zwierząt (kuny, lisy, sowa uszata, myszołów, dzięcioł czarny). Na terenie parku znajdują się rozlewiska i starorzecza Utraty, obejmujące łącznie pięć oddzielnych zbiorników, w tym jeden z wyspą.

W początkowym okresie szpital był budowany w stylu eklektycznym, m.in.: neogotyckim (kaplica katolicka), ormiańskim (cerkiew) i charakterystycznym dla drugiej połowy XIX wieku stylu architektury klinkierowej (pawilony pacjentów). W zespole projektantów pracował Józef Pius Dziekoński, twórca wielu warszawskich cennych budynków.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego Witold Łuniewski rozbudował szpital w stylu art déco, zgodnie z koncepcją miasta-ogrodu oraz w polskim stylu architektury dworkowej. Witold Łuniewski dokonał planowego zagospodarowania przestrzeni parkowej, wzniósł cztery fontanny, otworzył letni teatr. Projektantami byli Tadeusz Pluciński i Władysław Jastrzębski. Witold Łuniewski stworzył pierwszy w Polsce specjalistyczny oddział obserwacji sądowo-psychiatrycznych. W 1924 nieopodal szpitala powstał cmentarz.

W okresie drugiej wojny światowej pacjenci Szpitala Tworkowskiego zostali uchronieni przed masową eksterminacją w ramach tzw. akcji T4. Szpital był miejscem schronienia dla wielu prześladowanych osób różnych narodowości. W latach 1946–1953 pod zarządem szpitala znajdowały się okoliczne majątki. Prowadzono w nich uprawę ziemi, hodowlę bydła i ryb.

W okresie lat siedemdziesiątych XX wieku powstało kilka pawilonów w stylu typowym dla budynków użyteczności publicznej tego okresu.

Portal Warszawski. O krok do przodu