4 czerwca, 61 lat temu, zmarł generał Józef Haller
Józef Haller von Hallenburg (1873-1960). Urodził się w majątku Jurczyce pod Krakowem w spolonizowanej od XVI w. rodzinie ziemiańskiej. Był wnukiem powstańca listopadowego i synem powstańca styczniowego. W młodości należał do Sodalicji Mariańskiej i franciszkańskich tercjarzy. W latach 1895-1908 służył w armii austro-węgierskiej, którą opuścił w stopniu kapitana artylerii. Włączył się w działania społeczne w ruchu spółdzielczym, w szkolenia wojskowe młodzieży z Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz z polskiego skautingu, który przekształcał w harcerstwo.
Życiorys
Po wybuchu I wojny światowej był współorganizatorem Legionów Polskich u boku armii Austro-Węgier. Objął dowództwo 3. Pułku Legionów w stopniu pułkownika. Jego oddziały walczyły z Rosjanami na Huculszczyźnie i w Bukowinie, wsławiły się m.in. zdobyciem wsi Rafajłowa i Nadwórna. W lipcu 1916 roku objął dowództwo II Brygady Legionów, którą w marcu 1918 r. na znak protestu przeciw postanowieniom traktatu brzeskiego połączył z polskimi formacjami w Rosji obejmując dowództwo II Korpusu Polskiego na Ukrainie. Po rozbiciu korpusu przez Niemców w bitwie pod Kaniowem (w maju 1918) przez Murmańsk dotarł do Francji.
W lipcu 1918 roku wszedł w skład Komitetu Narodowego Polski i w październiku został mianowany dowódcą tworzonej we Francji samodzielnej armii polskiej (Błękitnej Armii), która wzięła udział w walkach z Niemcami w Wogezach i Szampanii. W kwietniu 1919 r. przybył do Warszawy z pierwszymi oddziałami Błękitnej Armii i został skierowany na front wojny polsko-ukraińskiej. Od października dowodził Frontem Pomorskim zajmując tereny przyznane Polsce w Wersalu. 10 lutego 1920 dokonał w Pucku symbolicznych zaślubin Polski z Bałtykiem. Podczas Bitwy Warszawskiej dowodził Frontem Północnym i wchodził w skład Rady Obrony Państwa.
Angażował się działalność społeczną, związaną przede wszystkim z formowaniem młodego pokolenia. Honorowo przewodniczył Związkowi Hallerczyków (od 1920), był komendantem ZHP (1920-1923), prezesem PCK (1920-1926), wieloletnim prezesem Koła Filistrów Korporacji Studentów Uniwersytetu Poznańskiego Baltia (od 1921). W latach 1922–1923 był posłem na Sejm z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej. W grudniu 1922 ostro występował przeciw wyborowi prezydenta Narutowicza. Oskarżano go o zainsiprowanie zamachu i o antysemityzm. Do 1926 r. pełnił funkcję Generalnego Inspektora Artylerii. Po przewrocie majowym, który zdecydowanie potępił, został przeniesiony w stan spoczynku zamieszkał w majątku Gorzuchowo koło Chełmna.
W latach 1936-1939 był wraz z I. J. Paderewskim i W. Korfantym jednym z organizatorów i przywódców opozycyjnego wobec sanacji Frontu Morges. Jesienią 1937 r. został wybrany prezesem Rady Naczelnej chadeckiego Stronnictwa Pracy. W 1939 przedostał się do Francji i wszedł w skład rządu gen. Władysława Sikorskiego jako minister bez teki. W latach 1940–1943 pełnił funkcję Ministra Oświaty w Polskim Rządzie na Uchodźstwie. Po wojnie pozostał w Londynie, gdzie zmarł. W 1993 jego prochy gen. Hallera wróciły do Polski i spoczęły w krypcie w kościele garnizonowym św. Agnieszki w Krakowie.
za; Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego