„Zamek Królewski w Warszawie odbudowany na wniosek Gierka” – L. Miller

    W dzień uchwalenia Konstytucji 3 maja, Leszek Miller odniósł się do słów premiera Morawieckiego, który miał powiedzieć, że „Zamek Królewski został odbudowany rękami polskich patriotów po wojnie, mimo braku wsparcia komunistycznych władz”.

    Ta wersja wydarzeń nie podoba się Leszkowi Millerowi, który całe życie był aktywnym członkiem PZPR, i ostro zareagował!

    „Kłamstwo Andrzeja Dudy: „Zamek Królewski został odbudowany rękami polskich patriotów po wojnie, mimo braku wsparcia komunistycznych władz”. Decyzję o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie podjęło 20 stycznia 1971 roku Biuro Polityczne KC PZPR na wniosek Edwarda Gierka. Sześć dni później Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie pod kierownictwem szefa stołecznej PZPR Józefa Kępy zainaugurował swoją działalność. Wiceprzewodniczącym Komitetu został zasłużony muzealnik prof. Stanisław Lorentz. Gierek traktował odbudowę zamku jako symbol narodowej jedności.”

Co mówią źródła?

    „Już w czerwcu 1945 w Biurze Odbudowy Stolicy powołano Pracownię Odbudowy Zamku, którą następnie przeniesiono do Urzędu Konserwatorskiego m.st. Warszawy. Do 1949 przygotowała ona projekt odbudowy, zakładający odtworzenie historycznej bryły i układu wnętrz. W 1947 na Starym Mieście rozpoczęła się budowa arterii komunikacyjnej, tzw. Trasy W-Z, co dało początek sporom między konserwatorami a architektami – z czasem coraz bardziej ulegających realizmowi socjalistycznemu – o zakres odbudowy zabytków. Wtedy też – z inicjatywy tych pierwszych – odbudowano Bramę Grodzką Zamku. Był to przez wiele lat jego jedyny odbudowany fragment.

    W 1949 zmienił się kontekst polityczny – władze komunistyczne przystąpiły do ideologicznego kreowania rzeczywistości, także w sferze odbudowy zabytków. Wtedy – 1 V 1949 – projektanci Trasy W-Z opracowali memoriał do władz PZPR w sprawie odbudowy Zamku. Zakładali, iż zostanie on odbudowany z zachowaniem usytuowania i dawnych form architektury zewnętrznej wg stanu z 1939, z dostosowaniem wnętrz dla potrzeb nowego użytkownika – Muzeum Kultury Polskiej; 23 VI 1949 władze PZPR podjęły decyzję o odbudowie Zamku z przeznaczeniem go na siedzibę najwyższych władz państwowych oraz Pałac Kultury Polskiej; 2 lipca t.r. odpowiednią uchwałę podjął Sejm Ustawodawczy. Projektodawcami i wykonawcami odbudowy – miała zakończyć się w 1954 – zostali autorzy memoriału, zgodnie z intencjami których o jej kształcie miały decydować nie zabiegi konserwatorskie, lecz twórcza praca zespołu budowniczych pod kierunkiem architektów.

Jesienią 1949 rozpoczął się cykl konsultacji poświęconych odbudowie, do których Kancelaria Cywilna Prezydenta RP Bolesława Bieruta – przyszłego lokatora Zamku – dopuściła także przedstawicieli władz konserwatorskich. Ich efekt był zaskakujący, bowiem w styczniu 1950 opracowanie projektu odbudowy powierzono prof. Janowi Zachwatowiczowi. Jednak Kancelaria Cywilna nie zrezygnowała z wpływu na kształt projektu, zwłaszcza na przeznaczenie wnętrz – zalecała np. umieszczenie gabinetu Bieruta w Gabinecie Marmurowym, wśród pocztu królów polskich Marcello Bacciarellego. Niemożność spełnienia przez konserwatorów oczekiwań władz – Bolesław Bierut miał się wyrazić, iż strupieszałe podejście konserwatorskie budzi ostre zastrzeżenia – doprowadziła do odsunięcia ich od projektowania odbudowy i poszukiwania nowych rozwiązań poprzez konkursy architektoniczne. Na odwlekanie decyzji o odbudowie – mimo powołania np. w październiku 1950 Komitetu Odbudowy Zamku Warszawskiego pod przewodnictwem premiera Józefa Cyrankiewicza – wpłynęło też m.in. skoncentrowanie politycznego zainteresowania władz na odbudowie Starego i Nowego Miasta.

   W grudniu 1951 Sekretariat KC PZPR podjął uchwałę o przeprowadzeniu konkursu na odbudowę Zamku z przeznaczeniem go na siedzibę Rady Ministrów, jednak konkurs ogłoszono dopiero w maju 1954. Autorom prac konkursowych zalecano, iż Zamek powinien dominować nad otoczeniem – zwłaszcza obiektami sakralnymi, stanowiąc twórcze nawiązanie do historycznej formy architektonicznej oraz twórczy wkład współczesnego pokolenia architektów. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło w lutym 1955 – podstawą odbudowy miał być projekt prof. Jana Bogusławskiego, zakładający m.in., przy zachowaniu historycznej sylwety, podniesienie bryły Zamku o kilka metrów, odtworzenie wnętrz z epoki Stanisława Augusta oraz przeznaczenie ich na cele muzealne.

    Lata 1956-70 przyniosły wywołaną zmianami Października’56 nadzieję na sfinalizowanie odbudowy. W maju 1956 przy PKZ powstała Pracownia Architektoniczna „Zamek” pod kierownictwem prof. Jana Bogusławskiego, w następnym roku powstały: Społeczny Komitet Odbudowy Zamku oraz powołana przez ministra kultury i sztuki Komisja ds. Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie pod przewodnictwem prof. Jana Zachwatowicza. Efektem wstępnych prac były założenia programowe, które przewidywały m.in. przeznaczenie Zamku na muzeum, prezentujące kulturalny dorobek tysiąclecia państwowości polskiej, tzw. Muzeum Tysiąclecia. Jednak u schyłku 1961 decyzją najwyższych władz partyjnych położono kres wszelkim pracom projektowym, likwidując także Pracownię „Zamek”. W połowie 1963 uporządkowano tereny b. Zamku Królewskiego: dziedziniec wyłożono płytami kamiennymi, ustawiono ławki oraz betonowe klomby z kwiatami; śladem historycznego gmachu pozostał metrowej wysokości mur z czerwonej cegły oraz fragmenty ruin. Nie było tajemnicą, iż przeciwnikiem odbudowy Zamku Królewskiego był I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka. (zamek- królewski.pl)

zdj. wikipedia

https://www.facebook.com/MillerLeszek/posts/568390783546041