BRAWO! Andrzej Sapkowski – polski pisarz, twórca postaci Wiedźmina – uhonorowany Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Andrzej Sapkowski to polski pisarz fantasy, najbardziej znany z sagi o Wiedźminie, serii książek o przygodach Geralta z Rivii, które zdobyły międzynarodową popularność. Urodził się 21 czerwca 1948 roku w Łodzi. Z wykształcenia ekonomista, pracował jako tłumacz i handlowiec, zanim w pełni poświęcił się pisarstwu. Jego debiut literacki to opowiadanie „Wiedźmin” opublikowane w 1986 roku w magazynie „Fantastyka”. Saga o Wiedźminie, obejmująca osiem książek, została przetłumaczona na wiele języków i zaadaptowana m.in. na gry komputerowe (seria The Witcher od CD Projekt Red) oraz serial Netflixa. Sapkowski jest również autorem innych dzieł, takich jak trylogia husycka, osadzona w realiach wojen husyckich. Cechuje go charakterystyczny styl, łączący humor, ironię, baśniowe motywy i realistyczne dialogi. Otrzymał wiele nagród, w tym Paszport Polityki i World Fantasy Award.

Słowo o Andrzeju Sapkowskim

Karierę literacką zaczynał jako tłumacz, przekładając na język polski opowiadanie „Słowa Guru” Cyryla M. Kornblutha w miesięczniku literackim „Fantastyka”. W 1984 roku „Wiadomości Wędkarskie” opublikowały jego opowiadanie pt. „Stalogłowy” o połowie pstrąga stalogłowego. Popularność zdobył za sprawą cyklu opowiadań i 5-tomowej sagi o wiedźminie Geralcie. Pierwsze opowiadanie pt. „Wiedźmin” zostało opublikowane w grudniu 1986 roku w miesięczniku „Fantastyka” i zajęło 3. miejsce w konkursie literackim, ogłoszonym przez to czasopismo.

Twórczość Sapkowskiego doczekała się ekranizacji filmowej i serialowej, a także serii komiksów oraz gier komputerowych. 15 września 2017 roku w Teatrze Muzycznym im. Danuty Baduszkowej w Gdyni odbyła się prapremiera musicalu „Wiedźmin” na podstawie opowiadań Sapkowskiego. W 2017 roku nakręcenie serialu opartego na prozie Sapkowskiego i osadzonego w świecie Wiedźmina zapowiedział Netflix. Premiera pierwszego sezonu serialu odbyła się 20 grudnia 2019 roku, drugiego – 17 grudnia 2021 roku, a trzeciego – w czerwcu 2023 roku. Zdjęcia do czwartego sezonu zakończyły się w październiku 2024 roku.

Wiedźmin to bohater, który odcisnął swoje piętno na kulturze popularnej. Postać ta występuje w komiksach rysowanych przez Bogusława Polcha w latach 1993-1995. Poza opowiadaniami Sapkowski udostępnił mu przynajmniej jeden pomysł niezrealizowany w formie prozatorskiej. Geralta z Rivii zagrał też Michał Żebrowski w – źle skądinąd przyjętym – filmie (2001) oraz serialu telewizyjnym (2002), wyreżyserowanych przez Marka Brodzkiego. Na podstawie wątków z pięcioksięgu powstała gra komputerowa „Wiedźmin” – jak dotąd najlepiej sprzedający się polski produkt w tej dziedzinie. Dialogi w zawartych w niej filmowych wstawkach udatnie naśladują styl Sapkowskiego, niekiedy śmielsze od oryginału w aluzjach obyczajowych (fragmenty są dostępne w serwisie YouTube).

Mimo protestów czytelników, Sapkowski definitywnie zrezygnował z kontynuacji sagi o wiedźminie. Kolejny napisany przez niego cykl stanowi trylogia husycka, której głównym bohaterem jest Reinmar z Bielawy, zwany także Reynevanem von Bielau. Akcja osadzona jest w XV wieku, podczas wojen husyckich, na ziemiach polskich, śląskich oraz czeskich. Główny bohater przedstawiony jest jako dość kochliwy adept magii, wciąż muszący uciekać przed kolejnymi zagrożeniami, z dziwną regularnością podejmujący błędne decyzje. W pewnym momencie przystaje on do husytów, co bynajmniej nie zapewnia mu większego bezpieczeństwa.

Mariusz Czubaj uważa, iż:

trylogia Sapkowskiego jest bowiem polemiką z polską tradycją powieści historycznej, z – dajmy na to – Kraszewskim i Sienkiewiczem, którzy pisywali o okrutnych czasach, pozbawiając je dozy okrucieństwa i najprostszego ludzkiego wymiaru. Tymczasem autor 'Wiedźmina’ nie ukrywa, że jego postaci to ludzie niespecjalnie – powiedzmy – subtelni, za to z lubością pławiący się w tym, co kiedyś wielki teoretyk literatury Michaił Bachtin nazwał 'dołem materialno-cielesnym’.

Trop ten potwierdzają liczne nawiązania językowe do Henryka Sienkiewicza oraz inne spojrzenie na postaci historyczne znane chociażby z „Krzyżaków” (takie, jak Jagiełło czy królowa Jadwiga).

W 2009 roku Sapkowski po raz kolejny zaskoczył czytelników, osadzając powieść pod tytułem „Żmija” w Afganistanie podczas radzieckiej interwencji. Głównym bohaterem jest tym razem obdarzony zdolnościami paranormalnymi chorąży Armii Radzieckiej Paweł Lewart, mogący wylegitymować się polskim pochodzeniem. Jego nadprzyrodzone umiejętności przytłumił co prawda pobyt w szpitalu psychiatrycznym, lecz spotkanie tytułowej żmii pozwala je odzyskać.

Oprócz tego wydał m.in. powieści z cyklu o Reinmarze z Bielawy „Trylogia husycka”, esej o Rycerzach Okrągłego Stołu pt. „Świat króla Artura. Maladie”, leksykon miłośnika fantasy pt. „Rękopis znaleziony w Smoczej Jaskini”, poradnik dla osób zaczynających grać w gry fabularne pt. „Oko Yrrhedesa” oraz wiele opowiadań i artykułów w czasopismach oraz zbiorach opowiadań.

W 2023 roku pisarz ujawnił również, że – wbrew wcześniejszym zapowiedziom – pracuje nad nową książką z uniwersum Wiedźmina. “Rozdroże kruków’’, prequel skupiony na losach młodego Geralta tuż po zakończeniu szkolenia na wiedźmina, trafił do polskich księgarni pod koniec listopada 2024 roku i został pozytywnie przyjęty przez recenzentów. Międzynarodową premierę zaplanowano na początek 2025 roku. W międzyczasie autor poinformował, że przygotowuje kolejną pozycję z cyklu o Geralcie z Rivii.

Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Pięciokrotnie otrzymał Nagrodę im. Janusza Zajdla, stanowiącą najważniejsze polskie wyróżnienie dla autorów w dziedzinie fantastyki. Jego saga o „Wiedźminie” została uhonorowana wieloma prestiżowymi nagrodami w kraju i zagranicą, m.in. World Fantasy Award. Jego zbiór opowiadań pt. „Ostatnie życzenie” znalazł się na liście bestsellerów „New York Times”. W 2012 roku został odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2023 roku otrzymał Doroczną Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w kategorii „Literatura”.

Wczoraj, 15 września, został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis. To najwyższe odznaczenie przyznawane przez resort kultury wręczyła Marta Cienkowska, minister kultury i dziedzictwa narodowego.

za; MKiDN, Culture.pl