Dom Paprockich na Targówku zabytkiem!

Jakub Lewicki Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego budynek mieszkalny przy ul. Biruty 18 w dzielnicy Targówek

Rys historyczny

Dawny Dom Paprockich, wzniesiony ok. 1912 r. zlokalizowany w Warszawie, przy ul. Biruty 18 w dzielnicy Targówek, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe. Postępowanie przeprowadzone zostało w związku z wnioskiem organizacji społecznej Kolekcjonerzy Czasu.

Budynek przy ul. Biruty 18 (d. hip. Kolonia Żukówka) znajduje się na terenie posesji przy skrzyżowaniu ul. Biruty i Św. Wincentego. Posesja została wydzielona w 1911 r. i należała do Aleksandra Sylwestra Żuka. W 1912 r. nieruchomość została zakupiona przez zamieszkujące we wsi Targówek małżeństwo Antoninę i Baltazara Paprockich i pozostawała w rękach spadkobierców do 1945 r. Budynek podobnie jak większość zabudowy w tym rejonie wzniesiony został ok. 1912 r. jako dwukondygnacyjny drewniany dom z zapleczem gospodarczym, lokale mieszkalne przeznaczone były na wynajem. W dwudziestoleciu międzywojennym w budynku mieszkali m.in. grafik Jerzy Miller, baletmistrz Opery Warszawskiej Jan Jakubowski, działacz rewolucyjny z czasów carskich Klemens Markowski, weteran wojny rosyjsko-japońskiej Jaworski, pilot uczestniczący w obronie kraju w 1939 r. Stanisław Wapowski, żołnierz biorący udział w walkach o Monte Cassino Czesław Osiński, czy varsavianista Rafał Stolarski (J. Kasprzycki, Korzenie miasta). Ponadto w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego w domu przy ul. Biruty 18 znajdował się powstańczy szpital polowy, w czasie działań wojennych schronienie w nim znaleźli uczestnicy powstania i mieszkańcy dzielnicy.

Drewniana zabudowa w tym rejonie miasta bez większych uszkodzeń przetrwała II wojnę światową, stopniowa rozbiórka najstarszych budynków następowała w związku z urbanizacją dzielnicy – budową osiedli mieszkaniowych w latach 60. XX w. i w bloków w latach 90 XX w. i na początku XXI w. oraz przebudową węzła komunikacyjnego przy rondzie Żaba, która nastąpiła w latach 1999-2000. W wyniku tych działań pierwotnie odsunięta od ul. Św. Wincentego posesja przy ul. Biruty 18 obecnie znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie przebudowanej dwukierunkowej jezdni. Przy budynku znajduje się główna brama Cmentarza Żydowskiego (przed wojną znajdowała się od strony ul. Św. Jacka Odworąża, d. Białołęckiej).

Recepcje

Forma architektoniczna budynku wzniesionego ok. 1912 r., pomimo skromnego wystroju, nawiązuje do tzw. stylu nadświdrzańskiego poprzez zastosowanie zróżnicowanego szalunku (w układzie pionowym i poziomym) z zaakcentowanymi narożnikami, stosunkowo wysokiego dwuspadowego dachu, wprowadzenie niewielkich daszków i ornamentalnych aplikacji nad oknami, oraz ażurowych ganków przed wejściami do budynku. Tym samym nieruchomość posiada wartość artystyczną jako autentyczny i oryginalny przykład podmiejskiej zabudowy drewnianej. W dalszym ciągu pozostaje czytelny układ funkcjonalno-przestrzenny nieruchomości, z podziałem na większe lokale w północnej części (być może wykorzystywane pierwotnie przez rodzinę właściciela budynku) oraz mniejsze izby przeznaczone na wynajem w południowej części budynku. Ponadto w dobrym stanie zachował się pierwotny wystrój części wspólnych z drewnianym szalunkiem ścian i ramowo-płycinową stolarką drzwiową oraz drewnianymi klatkami schodowymi. Cennymi elementami pierwotnego wyposażenia budynku są również zachowane w dobrym stanie tabliczki z numerami lokali, klamki czy zawiasy. Ze względu na zachowaną formę i substancję zabytkową, pomimo zniszczeń spowodowanych przez czynniki atmosferyczne, uszkodzeń mechanicznych oraz współczesnych modernizacji budynek w dalszym ciągu pozostaje nośnikiem wartości artystycznych.

Niezwykle istotny jest walor historyczny budynku, który jest jednym z ostatnich świadectw dawnej drewnianej zabudowy Targówka, dokumentującym ponadto historyczny przebiegu oraz dawną linię zabudowy ul. Biruty. Jest to obecnie jeden z nielicznych zachowanych na terenie dzielnicy budynków drewnianych z początku XX w., pełniących niezmiennie od chwili budowy funkcje mieszkalne.

Wartość naukowa ww. budynku wynika z jego z warstwy materialnej – m.in. technologii wykonania, użytych materiałów budowlanych i ich opracowania, jak również rozwiązań technicznych i funkcjonalnych cechujących architekturę drewnianą z początku XX w., stanowiących materiał do badań nad drewnianym budownictwem mieszkaniowym i czynszowym przedmieść dawnej Warszawy.

za; prof. dr hab. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków

Portal Warszawski