24 czerwca 1893 r. urodził się wybitny polski architekt, inicjator i główny teoretyk awangardowej grupy „Praesens”

24 czerwca 1893 urodził się wybitny polski architekt żydowskiego pochodzenia Szymon Syrkus. Był jednym z inicjatorów i głównym teoretykiem awangardowej grupy Praesens, powstałej w 1926 roku. Wspólnie z żoną Heleną Syrkusową (1900-1982) pozostawili po sobie w Warszawie mnóstwo realizacji. Jako jedną z pierwszych, współtworzoną w wyniku kolektywnych dyskusji i rozwiązań, należy wymienić zespół mieszkań robotniczych WSM na Rakowcu (1931-1935), pierwsze w Warszawie osiedle, w którym domy stanęły prostopadle do ulicy w myśl zasady frontem do słońca, a nie do rynsztoka, głoszonej przez członków Praesensu. Inny charakter miała kolonia domków jednorodzinnych na Żoliborzu Dolnym przy ulicach Promyka, Dygasińskiego, Dziennikarskiej, Bohomolca, i Gomółki, na Żoliborzu powstał też teatr eksperymentalny według projektu Szymona Syrkusa.

Rys historyczny

W latach trzydziestych zbudowano wielorodzinny budynek przy Estońskiej pod numerem 8. Parter ma obłożony nieociosanymi kamieniami, a piętra zrytmizowane poziomymi pasami okien biegnącymi przez całą elewację, typowymi dla architektury Le Corbusiera. W tym samym czasie zaprojektował też podobną w charakterze kamienicę przy ul. Grzybowskiej 73 oraz dom zrealizowany w latach 50., według projektu z lat 30 przy ul. Targowej 83 zwany „Krzywym uśmiech pani Syrkusowej” od falistych kształtów budynku. Szymon Syrkus od samego początku, czyli od 1928 roku był członkiem CIAM. W 1933 na IV Kongresie CIAM w Atenach uchwalono tzw. Kartę Ateńską, wg której należało przestrzegać pewnych zasad przy tworzeniu nowoczesnej urbanistyki, a były to m.in. zakaz budowania budynków mieszkalnych wzdłuż dróg komunikacyjnych, wysoka zabudowa, aby pozyskać jak najwięcej terenów zielonych, oddzielanie obszarów przemysłowych od mieszkaniowych i ruchu pieszego od samochodowego. Idee te wywarły silny wpływ na współczesną architekturę i urbanistykę, co widać szczególnie w powojennych realizacjach Syrkusów. W 1934 na międzynarodowym zjeździe architektów w Londynie Szymon Syrkus, wraz z Janem Chmielewskim zaprezentowali koncepcję urbanistyczną “Warszawa funkcjonalna” uznaną za wzorcową.

W czasie II wojny światowej trafił do Auschwitz, na szczęście udało mu się przeżyć i już od samego początku pracował w kręgu architektów odbudowujących Warszawę, początkowo pełnił nawet funkcję zastępcy kierownika ds. planowania przestrzennego. Miał swój udział w odbudowie alej Ujazdowskich. Niektóre gmachy przy tym nieco upraszczał i modernizował, jak stało się z willą Gawroński pod numerem 23. Z większym szacunkiem do historycznego materiału podeszli w pałacyku Foxa w al. Ujazdowskich 25 i do willi Wilchelma Raua pod numerem 27. Od 1949 roku wykładał na Politechnice Warszawskiej.

Według przedwojennych założeń realizował wraz z żoną kolejne osiedla mieszkaniowe Koło (1947-1950 i 1958-1962) i Praga (1949-1951). W obydwu osiedlach, a szczególnie na Obozowej i Podskarbińskiej starali się realizować założenia Karty Ateńskiej. Forma osiedla wynikła z funkcji. Bloki załamują się w zieleni, z reguły czterokondygnacyjne, w niektórych miejscach podwieszone są na parterze na słupach i przykryte płaskimi dachami. Zostały przeprute ciągami otworów okiennych, klatki schodowe wyrzucono na zewnątrz budynku. Całości koncepcji nowoczesnej architektury XX wieku dopełnia oddzielenie ruchu pieszego od kołowego.

Podczas podróży Pablo Picasso do Warszawy w 1948 roku odwiedził mieszkanie przy ul. Deotymy 48, w prawie ukończonym kompleksie mieszkaniowym zaprojektowanym przez jego przyjaciół, Helenę i Szymona Syrkusa. Tam wykonał duży rysunek węglem na jednej ze ścian (około 180 cm wysokości) przedstawiający warszawską Syrenkę młotkiem zamiast miecza. Mieszkanie zostało przydzielone młodemu małżeństwu, które dowiedziawszy się o historii rysunku, postanowiło zapraszać wycieczki z całej Polski oraz przyjmować prominentów – był tam chociażby Bierut – aby mogli podziwiać dzieło – wspomina Andrew Aborygen Skladowski.

za: sztetlorg.pl