W tym roku mija 100 lat od konsekracji i nadania godności bazyliki mniejszej kościołowi Najświętszego Serca Jezusowego na Michałowie

Nazwa Szmulowizna pochodzi od imienia właściciela tych terenów Szmula Zbytkowera (1756-1801), żydowskiego kupca, bankiera, faktora, protegowanego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, protoplasty rodu Bergsonów (w tym filozofa Henryka Bergsona) W czasie Rzezi Pragi w 1794 roku Zbytkower ukrył wielu mieszczan praskich, ratując ich tym samym od śmierci bądź niewoli. Początkowo folwark Zbytkowera nosił nazwę Bojnówek, z czasem wraz z okolicznymi terenami (wsią i karczmą) przyjął nazwę Szmulowizna od imienia właściciela. Nazwy tej używano m.in. w XIX w., widać ją m.in. na zaborczych mapach z tego okresu.

La piú bella chiesa in Polonia – miał zakrzyknąć przyszły papież Pius XI podczas nawiedzenia w 1921 r. budującej się świątyni przy ul. Kawęczyńskiej

Szmulowiznę, a szczególnie jej wschodnią część nazwano w XX wieku Michałowem na cześć księcia Michała Piotra Radziwiłła, działacza filantropijnego, mecenasa kultury i współfundatora (wraz z małżonką Marią Radziwiłłową) szkółek i schronisk dla ubogiej młodzieży oraz Bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego

Historia budowy bazyliki Najświętszego Serca Jezusa, o której Pius XI powiedział: „Najpiękniejszy kościół w Polsce”, wiąże się z osobą znanej filantropki – księżnej Marii Radziwiłłowej z Zawiszów , która finansowo i moralnie wspierała to dzieło.  Rozpoczęcie budowy świątyni przypada na czas odnowy życia eklezjalnego w Polsce po ukazie wydanym przez cara w 1905 roku pozwalającym miedzy innymi na tworzenie nowych parafii.  Represyjna polityka wyznaniowa cara Aleksandra II w Królestwie Polskim zakazywała bowiem budowy nowych kościołów i kaplic. Do wyjątków należy zaliczyć zarządzenie z 14 grudnia 1885 roku pozwalające na utworzenie w Warszawie osiem nowych parafii. W ten sposób powstała parafia Najświętszej Maryi Panny Loretańskiej na Pradze obejmująca wiele sąsiednich i dalej położonych miejscowości.

Wraz z napływem ludności do Warszawy w poszukiwaniu pracy, liczba parafian szybko rosła. Na jednego kapłana przypadało wówczas 18 tysięcy wiernych. Dla zapewnienia wiernym opieki duszpasterskiej w parafii Najświętszej Maryi Panny Loretańskiej powstały trzy tymczasowe kaplice.
Jedną z nich była wybudowana w 1911 roku u zbiegu ulic Kawęczyńskiej i Otwockiej drewniana kaplica pod wezwaniem Serca Jezusowego. Mogła ona pomieścić około 1000 osób. Po konsekracji nowej świątyni w 1923 roku kaplica została rozebrana.  Dnia 30 czerwca 1904 roku księżna Maria otrzymała błogosławieństwo papieża Piusa X na budowę świątyni pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa, która miała powstać na wzór bazyliki św. Pawła za Murami w Rzymie. Ten odręcznie pisany przez Ojca Św. dokument jest do dzisiaj pieczołowicie przechowywany w archiwum parafii NSJ.

Budowę rozpoczęto w 1907 roku. W czasie prowadzenia budowy kardynał Aleksander Kakowski w dniu 25 października 1919 roku erygował parafię Najświętszego Serca Jezusa. Dekret erekcyjny parafii nabrał mocy obowiązującej od 1 listopada 1919 roku, a jego wykonawcą został ówczesny dziekan Pragi, wielki społecznik ks. Ignacy Kłopotowski.

Nuncjusz papieski Achilles Ratti interesował się postępem prac w czasie budowy bazyliki, a po zostaniu papieżem – jako Pius XI – nadał w dniu 23 stycznia 1923 roku ukończonej świątyni zaszczytny tytuł Bazyliki Mniejszej. 16 kwietnia tego samego roku kardynał Aleksander Kakowski dokonał konsekracji świątyni.

Życzeniem księżnej Marii Radziwilłowej było, by świątynia NSJ na Pradze była też centrum wychowawczym dla dzieci i młodzieży, dlatego też zabiegała, początkowo bezowocnie, by parafię NSJ przejęli salezjanie. Okazało się to możliwe dopiero po śmierci fundatorki, która zapisała w testamencie cały swój majątek łącznie z bazyliką kardynałowi Augustowi Hlondowi, Prymasowi Polski. Prymas zrezygnował z darowizny księżnej na korzyść kardynała Kakowskiego. Ten z kolei, szanując wolę księżnej, postanowił przekazać parafię oraz bazylikę wraz z całym majątkiem salezjanom na wieczne czasy. Aktu tego dokonał specjalnym dekretem nr 6057 z dnia 18 listopada 1931 roku. (tekst o Kościele pochodzi ze strony parafialnej).

Konserwacja

W tym roku mija 100 lat od konsekracji i nadania godności bazyliki mniejszej kościołowi Najświętszego Serca Jezusowego na Michałowie (nazwa tej części Pragi pochodzi od imienia księcia Michała Radziwiłła).

Od kilku lat właściciel kościoła, Towarzystwo Salezjańskie Inspektoria im. św. Stanisława Kostki, prowadzi zakrojony na szeroką skalę program przywrócenia budowli jej dawnej świetności. Tegoroczny etap rozpoczęty w maju dotyczy głównie renowacji górnej części elewacji frontowej i schodów wejściowych.

Podczas prac przy górnej części zostaną usunięte zanieczyszczenia mikrobiologiczne, skute zdegradowane tynki a całość oczyszczona. Wykonane będą prace sztukatorskie zdobień gzymsu, listew dekoracyjnych i reliefu. Pracownicy uzupełnią ubytki tynku, całość wzmocnią, zagruntują i pomalują. Powierzchnie kamienne oczyszczą ze szkodliwych czarnych, korozyjnych nawarstwień, a także zastosują zabiegi niszczenia glonów i drobnoustrojów. Usunięte zostaną wtórne zaprawy cementowe, uzupełnione ubytki kamienia (flekowanie i kitowanie) oraz fug. Całość kamienia zostanie wzmocniona i zahydrofobizowana. Przewiduje się również wymiana zniszczonych obróbek blacharskich i orynnowania.

Zakończenie prac planowany jest na początek października 2023 r. Wsparcie udzielone w formie dotacji przez m.st. Warszawy to 250 000 zł.

za; SKZ

Portal Warszawski