Budynek Polfy znika z mapy Warszawy. Za nim stoi ponad 200 lat „klawej” historii

Historia rozwoju farmacji w naszym kraju sięga kilku stuleci. Zasadniczą rolę w kształtowaniu tego przemysłu odegrał jednak mgr Henryk Klawe, który stał się prekursorem tej dziedziny w państwie polskim. Do dnia dzisiejszego jego działalność rozpoczętą jeszcze pod koniec XIX wieku kontynuowały zakłady Polfy Warszawa przy ul. Karolkowej, które znikają z mapy Warszawy. Ale w tej historii jest coś jeszcze. Słowo klawo. W potocznym języku, zwłaszcza w Warszawie, pozostało określenie „jest klawo”, w znaczeniu „jest dobrze”, i „klawe życie” jako „udane życie w dobrych warunkach”. To pozostałość po wysokiej ocenie społecznej wyrobów tej rodzinnej firmy.

Początki

Henryk Klawe był jednym z przedstawicieli rodu Klawów wywodzący się z Bawarii, który na początku XIX wieku osiadł w Warszawie. Byli to przedstawiciele klasy średniej, którzy wykonywali zawody rzemieślnicze, poprzez co wnieśli olbrzymi wkład w gospodarczy rozwój Warszawy. Pierwszym przedstawicielem, który został odnotowany w źródłach był Ludwik Jan, majster młynarski. Urodził się w 1805 roku we wsi Wągrów w powiecie kaliskim, po czym w latach młodzieńczych przeniósł się do Warszawy, gdzie przy ulicy Marszałkowskiej otworzył piekarnię. Dzięki dobrze prosperującej piekarni Ludwik założył rodzinę. Razem z żoną Józefą doczekał się ośmiorga dzieci.

Henryk, o którym mowa w powyższym artykule urodził się w 1832 roku w Warszawie. Był synem Jana Henryka majstra piekarskiego oraz stryjecznym bratem, wspomnianego już, Ludwika Jana. Szkołę średnią Henryk ukończył w Siedlcach, po czym rozpoczął praktykę w aptece w Rawie Mazowieckiej, gdzie przebywał do 1852 roku. Pracując bardzo wiele w różnych składach aptecznych, postanowił w 1854 roku rozpocząć studia na Wydziale Farmaceutycznym Szkoły Głównej Warszawskiej. Po dwóch latach otrzymał stopień prowizora, dzięki któremu Henryk Klawe mógł założyć aptekę i samodzielnie w niej pracować. W 1856 roku przed Radą Lekarską Królestwa Polskiego otrzymał tytuł magistra farmacji, co pozwoliło mu awansować wysoko w aptekarskiej hierarchii.

Ale już w 1824 roku na terenie ogrodu Pałacu Krasińskich rozpoczyna działalność najstarszy poprzednik Polfy Warszawa – Instytut Wód Mineralnych Sztucznych. W stolicy powstają, a następnie przekształcają się i konsolidują liczne przedsiębiorstwa farmaceutyczne, w tym przede wszystkim Towarzystwo Przemysłu Chemiczno- Farmaceutycznego d. Mgr Klawe i Warszawskie Towarzystwo Akcyjne „Motor”.

Rok 1871 przyniósł kolejny sukces. Nasz bohater znalazł się w gronie Warszawskiego Towarzystwa Farmaceutycznego oraz otrzymał funkcję asesora farmacji w Rzeczpospolitej nadaną przez Warszawski Urząd Lekarski. Henryk Klawe postanowił także rozpocząć działania na polu publicystycznym: zajął się publikowaniem referatów na temat nowych specyfików, które były stosowane w ówczesnej medycynie na łamach „Pamiętnika Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego”. 30 lipca 1869 roku poślubił Emilię Dorotę Grubert. 4 lata później, 15 listopada Henryk Klawe doczekał się pierwszego syna – Kazimierza Leopolda. W sumie państwo Klawe mieli jeszcze trzech synów: Stefana Karola, Wacława i Stanisława Adolfa.

Rozwój polskiej farmaceutyki

Styczeń 1875 roku pozwolił na otwarcie drugiej apteki w mieście mieszczącej się na skrzyżowaniu ulic Marszałkowskiej i Żurawiej. Apteki Henryka Klawe były przedsięwzięciami bardzo dobrze prosperującymi, przez co sam właściciel zaangażował się w liczne akcje społeczne a także rozpoczął działanie na polu publicystycznym. Od 1886 roku w „Wiadomościach Farmaceutycznych” publikował informacje o lekach wytwarzanych w swojej aptece, a także światowych nowościach w dziedzinie farmacji. Jego najważniejszą rozprawą okazał się Skorowidz środków zaradczych w wypadkach otrucia, którą przygotował na specjalne zlecenie dla Sekcji Szpitalnej w 1887 roku w Warszawie. W latach 1900-1901 pełnił także funkcję prezesa Warszawskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, po czym w 1912 roku został jego członkiem honorowym.

Bardzo ważne w życiu Henryka stały się akcje charytatywne i społeczne. Jego działania skupiały się przede wszystkim na nadzorowaniu Szpitala Ewangelickiego przy ulicy Karmelickiej 10 w Warszawie, a także stan higieny wśród uczniów zwłaszcza szkół elementarnych prowadzonych przez zbór warszawski. Oprócz tego wspierał i pomagał uczniom ze Szkoły Kupieckiej Zgromadzenia Kupców, gdzie każdego roku Henryk Klawe wybierany był na członka Komitetu Opiekuńczego tej placówki.

Laboratorium z upływem czasu zostało przekształcone w fabrykę pod nazwą „ Laboratorium Chemiczno-Farmaceutyczne Mgr. Klawe”. Przez cały czas trwały prace nad produkcją coraz to nowszych preparatów, których w 1914 roku liczba przekroczyła 25 pozycji. Henryk Klawe jako pierwszy farmaceuta założył w Królestwie Polskim Bibliotekę Terapeutyczną, w której gromadzone były dokumenty dotyczące produkowanego każdego preparatu przez Laboratorium Chemiczno-Farmaceutyczne Mgr. Klawe5.
Istotną rolę w życiu Henryka odgrywała także rodzina. Wszyscy synowie Henryka i Emilii otrzymali staranne wykształcenie, początkowo kończąc gimnazjum w Mittawie, a następnie udając się na studia za granicę. Kazimierz Leopold i Stanisław Adolf poszli w ślady swojego ojca kończąc farmację, pozostali Stefan i Wacław zdobyli stopnie inżynierów z zakresu technologii. Najstarszy syn Kazimierz przystąpił do pracy w zakładzie ojca, jednakże zmarł 20 września 1904 roku.
Po stracie ukochanego syna, Henryk razem z innymi warszawskimi aptekarzami Edwardem Gessnerem, Zdzisławem Rylem i Kazimierzem Wendą założyli Towarzystwo Akcyjne Przemysłu Farmaceutycznego „Motor”. Celem towarzystwa miała stać się produkcja leków, które wytwarzane przez jedną aptekę byłyby ekonomicznie nieopłacalne.

    W potocznym języku, zwłaszcza w Warszawie, pozostało określenie „jest klawo”, w znaczeniu „jest dobrze”, i „klawe życie” jako „udane życie w dobrych warunkach”. To pozostałość po wysokiej ocenie społecznej wyrobów firmy. (TWŚ)

Przejęcie zakładów przez syna Stanisława

Rok 1906 upłynął pod znakiem przejęcia nadzoru nad apteką i laboratorium przez Stanisława Adolfa Klawe, któremu z pomocą przyszli obaj bracia inżynierowie. Wówczas rozpoczęła się produkcja specyfików pochodzenia zwierzęcego, surowic oraz materiałów opatrunkowych, które przydatne były dla wojska. Przed wybuchem I wojny światowej zaczęto reklamować szczepionki: przeciwcholeryczną, przeciwtyfusową, a także przeciw ospie. Czas wojny wpłynął pozytywnie na pracę apteki i laboratorium, która pracowała nieprzerwanie zarówno pod rządami carskimi jak i niemieckimi.

W 1920 roku rozpoczęto produkcję preparatów otrzymywanych z narządów zwierzęcych: medulogen ze szpiku kostnego, lienogen ze śledziony, glandulogen z gruczołów, pancreogon z trzustki, hepatogen z wątroby, renogen z nerki oraz cerebrogen z mózgu. 24 lutego 1926 roku zmarł Henryk Klawe, który do końca swojego życia mieszkał w domu nad założoną przez siebie apteką przy placu Trzech Krzyży 10. Nazwano go wówczas seniorem polskich farmaceutów. Towarzystwo Chemiczno-Farmaceutyczne d. Mgr. Klawe SA w 1930 roku powiększyło swoje tereny kupując od Wacława Kleinadla fabryczną kolonię „Słoneczna”. Ukierunkowana specjalistycznie produkcja oraz praca z najlepszymi specjalistami w dziedzinie farmacji, chemii i biologii spowodowało, że zakład rodu Klawe stał się jednym z najważniejszych producentów w Europie. Oprócz tego został także eksporterem na rynki Kanady oraz krajów Bliskiego Wschodu.

Towarzystwo zajęło się także wydawaniem trzech własnych czasopism dla lekarzy medycyny, weterynarii i farmaceutów: „Medycyna Współczesna”, „Medycyna Weterynaryjna”, oraz „Farmacja„. W każdym numerze zamieszczano firmowe wkładki reklamowe, w których informowano o nowościach produkcyjnych. ”Farmacja” była czasopismem referatowym poświęconym zagranicznemu piśmiennictwu farmaceutycznemu. Każdy z numerów składał się z następujących działów: chemia farmaceutyczna, farmacja galenowa, technologia farmaceutyczna, receptura, uprawa roślin ekologicznych, środki spożywcze, używki, farmakologia, a także chemia toksykologiczna. Wśród referatów, można było odnaleźć teksty z następujących światowych czasopism: amerykańskie – „Journal of the American Pharmaceutical Association”, angielskie – „Endocrinology”, austriackie – „Scientia pharmaceutica”, belgijskie – „Journal de Pharmacie de Belgique”, francuskie – „Annales de Medecine Legale”, holenderskie – „Pharmaceutisch Weekbald”, niemieckie – „Augewandte Chemie”, jugosłowiańskie – „Apotekarski Vjesnik”, rosyjskie – „Problemy Endokrynołogii”, szwajcarskie – „Pharmaceutica Acta Helvetica”, a także włoskie – „Il farmacista Italiana”

Oczywiście oprócz nowinek farmaceutycznych w czasopiśmie pojawiały się także preparaty wytwarzane przez Towarzystwo Chemiczno-Farmaceutyczne d. Mgr Klawe SA. Do najważniejszych z nich w 1937 roku można było zaliczyć: Calcium bromatur, Calcium gluconicum, Caseinum parum, Chinocril, Ferrum Mangano- Sacchar, Magnesium bromatum iPepsinum. Bardzo ważnym preparatem produkowanym przez mgr Klawe był także Peritosan nazywany surowicą, który pomagał w zapalenie otrzewnej oraz wyrostka robaczkowego.

Wybuch II wojny światowej spowodował krótkotrwałe wstrzymanie produkcji. W maju 1940 roku pojawili się przedstawiciele władz okupacyjnych z rozkazem odstąpienia laboratorium firmie (GmbH) z siedzibą w Królewcu. Dwa miesiące później bracia Klawowie Stanisław i Wacław zostali usunięci z firmy.

Powstanie Warszawskie przyczyniło się do ucieczki członków niemieckiego zarządu byłego Towarzystwa Chemiczno-Farmaceutycznego d. Mgr Klawe SA. Rok później Stanisław Adolf Klawe reaktywował spółkę. Wystąpiono wówczas do Sądu Handlowego dla miasta stołecznego Warszawy z wnioskiem o unieważnienie przejęcia rodzinnej firmy przez niemiecką firmę Asid. Decyzja pojawiła się w styczniu 1946 roku, kiedy to władze komunistyczne wydały decyzję o znacjonalizowaniu wszystkich gałęzi gospodarski w państwie polskim. Pojawił się wówczas następujący wpis w rejestrze handlowym zakładów: „Przedsiębiorstwo spółki znajduje się pod zarządem Ministerstwa Przemysłu, Centralnego Zarządu Przemysłu Chemicznego. Tymczasowym kierownikiem przedsiębiorstwa jest dr Stanisław Klawe”. Rządy Stanisława nie trwały jednak długo, bowiem już w 1948 roku Minister Przemysłu i Handlu ogłosił przejęcie przez państwo fabryki w dniu 14 lutego.
Jedna z córek Klawów była córką Piotra Brukalskiego, polskiego architekta działającego w Łodzi.

W Warszawie mieszkają córki Henryka: historyk Maria Klawe-Mazurowa i pielęgniarka Joanna Dąbrowska, oraz syn Zdzisława – Stanisław Klawe, artysta kabaretowy, bard „Solidarności”, autor audycji rozrywkowych Polskiego Radia. Mieszkają i pracują w Warszawie również dzieci całej trójki. Drugi syn Zdzisława – Jacek Klawe, profesor medycyny, mieszka z rodziną w Bydgoszczy.

W 1951 roku nastąpiło utworzenie na bazie Wytwórni nr 1 (zlokalizowanej przy ul Karolkowej 22/24), wchodzącej w skład Zjednoczenia Przemysłu Farmaceutycznego przedsiębiorstwa państwowego o nazwie Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne. W miejsce rozebranych kompleksów budynków mają powstać budynki mieszkalne.

A sama Polfa zbudowała nowoczesny obiekt wybudowany w Duchnicach. Tam będzie dalej produkować chociażby insulinę.

wiki, Polacy z Wyboru, Portal Warszawski